آشنایی با گیاه رازیانه و خواص درمانی آن

خواص رازیانه

رازیانه FENNEL ، نام علمی Foeniculum vulgare ، خانواده: (Umbelliferaeapiaceae)
گیاهی دوساله که تا ارتفاع ۲ متر رشد می‌کند و ریشه دوکی شکل دوشاخه دارد. برگها دارای غلاف گوشتی ضخیم و ساقه آغوش بوده و خوراکی می‌باشند. گل‌ها درون گل آذین چتر مرکب قرار دارند. جام گل دارای ۵ گلبرگ زردرنگ میباشد. میوه شیزوکارپ تخم مرغی ودارای رگه‌های برجسته طولی می‌باشد.

    رازیانه گیاهی است معطر ، علفی و دوساله که ارتفاع آن تا ۲ متر می رسد ساقه آن دارای شیارهای هم دریف و موازی می باشد برگهای آن نازک و نخی مانند شوید است گلهای رازیانه زرد و بصورت خوشه در انتهای ساقه ظاهر می شود . میوه رازیانه کوچک و بطول حدود ۸ میلیمتر و عرض ۳ میلیمتر بوده و دارای بوئی معطر و طعمی شیرین می باشد .

رازیانه درمناطق مدیترانه ای بخوبی رشد می کند و در ایران در مناطق شمالی کشور در دامنه های کوههای البرز بطور خورد می روید . رازیانه از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است . ریشه رازیانه گرمتر از بقیه قسمت های گیاه است .

گیاه ندرتاً خودرو می‌باشد و اکثراً کشت می‌شود. زمان جمع آوری گیاه طی ماههای مرداد تا آبان می‌باشد. عسل (شهد) گیاه دارای خواص خلط آوری و ضد احتقان دستگاه تنفسی می‌باشد.

پراکندگی:

در جنوب اروپا. شمال آفریقا و جنوب غربی آسیا کشت می‌شود. در ایران در استان گلستان. مازندران. کردستان وخراسان کشت می‌گردد.

بخشهای مورد استفاده:

میوه

ترکیبات شیمیایی:

انتول(قسمت موثر اصلی) فنشون. کامفن. لیمونن. استراگول وفلاندرن

رازیانه دارای حدود ۱۰% روغن ، کیم مواد قندی و مسویلاژ و حدود ۴% اسانس می باشد . روغن رازیانه دریا ۴% اسید پال میتیک ، ۲۲% اسید اولیئک ، ۱۴% اسید لینوئیک و ۶۰% اسید پتروسلینیک می باشد.

اسانس رازیانه ه از تقطیر میوه آن بوسیله بخار با بدست یم آید مایعی ات زرد .

در صد گرم برگ رازیانه تازه مواد زیر موجود است :

آب ۹۰ گرم

پروتیئن ۲/۵ گرم

چربی ۰/۴ گرم

مواد نشاسته ای ۴/۵ گرم

کلسیم ۱۰۰ میلی گرم

فسفر ۵۰ میلی گرم

آهن ۲/۵ میلی گرم

پتاسیم ۴۰۰ میلی گرم

ویتامین آ ۳۵۰۰ واحد

ویتامین ث ۳۰ میلی گرم

خواص:

برای مصارف دارویی میوه های آن را که کاملاً رسیده باشند با دست می چینند و قسمتهای نارس را تا زمان رسیدن رها می کنند. دانه های خشک و جدا شده را در محلی خشک مانند یک پاکت کاملاً سربسته نگهداری می کنند. میوه ها دارای اسانس روغنی تا شش درصد که مواد اصلی آن آنتول، و همچنین آلبومینها، قندها و لعاب است، می باشند. دانه های آن دارای اثر آرام کننده (عضله صاف )، بی حس کننده (دل درد ) و باد شکن است.
دم کرده تخم رازیانه شیر مادران کم شیر را زیاد می کند، دردهای انقباضی مثل اسپاسم و قولنج کلیه و روده را برطرف می کند. اسهال و یبوست را رفع می کند و علیه بیماری های مجاری ادراری و به عنوان کمک درمان برای بیماری دیابت نیز توصیه می شود.
بوی خاص رازیانه باعث می شود حشراتی مثل ساس، پشه و مورچه از محل های کاشت آن فرار کنند و به همین دلیل راه خوبی برای دور کردن حشرات از منزل به شمار می رود.
از دم کرده این گیاه برای رفع چربی زیاد پوست استفاده می کنند و چنانچه موهای سر با این دم کرده شست و شو شود چربی زیاد پوست سر مرتفع شده و موها درخشندگی خاصی پیدا می کنند.

آب رازیانه نیز که از فشردن تمام قسمتهای گیاه به دست می آید و برای غرغره و شستشوی چشمی بکار می رود به آب سبزی های دیگر به منظور تقویت اثر مدر و خاصیت ضد رماتیسم، ضد کرم و زیاد کننده ترشحات شیر افزوده می شود.
رازیانه دارای مصارف صنعتی در رابطه با تهیه صابون های عطری، نوعی ادوکلن، لوسیون بعد از تراشیدن ریش، تهیه خمیر دندان و خمیر ریش تراش و همچنین مربا سازی می باشد. این گیاه عسل دهنده بسیار خوبی نیز محسوب می شود.

۱) رازیانه اثر زیاد کنده شیر را در زنان شیر ده دارد و بدین منظور می توان از دم کرده رازیانه استفاده کرد .
۲ )اشتها آور و مقوی است .
۳)نفخ و گاز معده رااز بین می بر د .
۴)قاعده آور است .
۵)برگهای رازیانه ادرار آور است .
۶)جوشانده ریشه رازیانه ملین مسهل است .
۷)روغن تخم رازیانه کرم روده را از بین میبرد .
۸)حالت تهوع رابر طرف می کند .
۹)برای برطرف کردن آُسم ، سرفه و تنگی نفس از دم کرده تخم رازیانه بمقدر سه فنجان در روز استفاده کنید .
۱۰)برای رفع اسهال رازیانه را با زیره سبز به نسبت مساوی دم کرده و به مریض بدهید .
۱۱)میتوان از رازیانه داروی ضد نفخ بصورت زیر تهیه کرد :
۵ گرم پودر انیسون و ۵ گرم پودر زیره کرمان ، ۵ گرم پودر تخم گشنیز و ۵ گرم پودر رازیانه را با هم مخلوط کرده در یک لیتر آب جوش بریزید و آنرا بمدت ۱۰ دقیقه دم کنید سپس آنرا صاف کرده و کم کم بنوشید .
۱۲)رازیانه بعلت داشتن هورمون زنانه رشد دخترها را جلو می اندازد .
۱۳)رازیانه مغز را فعال می کند .
۱۴)ریشه رازیانه دارای کومارین Coumarin می باشد . چون این ماده رقیق کننده خون است بنابراین آنهایی که مبتلا به تصلب شرائین یا انسداد رگها هسند می توانند از جوشانده ریشه رازیانه استفاده کنند .
۱۵)دردهای مفاصل را برطرف می کند .
۱۶)اشتها را زیاد می کند .
۱۷)برای از بین بردن درد آرتروز روغن رازیانه را در محل درد بمالید . به صورت خشک، دم کرده و جوشانده که در زیر به آن اشاره خواهد شد :
ضد نفخ: مخصوصاًدرنفخ با منشاء روده‌ای
خلط آور ملایم: مخصوصاً برای اطفال
ضد اسپاسم :منجر به کاهش درد حین پریود می‌گردد. (اثر قابل توجه و در حد داروهای ضد التهاب غیر استروییدی NSAIDS دارد. )
آرامبخش
افزایش دهنده ترشح شیر مادر
کاهش التهاب غشاء مخاطی دستگاه تنفسی
متسع‌کننده نای و برونشها
اثرات ضد میکروبی معادل پنی سیلین و تتراسایکلین دارد
ضد التهاب پلک و ملتحمه

موارد مصرف:

۱- پیشگیری
* منجربه کاهش موارد بروز عوارض ناشی از نفخ می‌گردد.
* از دفعات بروز پریود دردناک کم نموده و نیز باعث کاهش شدت علایم میگردد.

۲- درمان
* در درمان علامت بیماری روده تحریک پذیرIBSبا کاهش نفخ و آرامبخشی موثر است. مخصوصاً وقتی توام با زیره مصرف گردد طعم تند زیره را کاهش می‌دهد. {(خوراکی)معادل}
* بعنوان گشاد کننده مجاری تنفسی. خلط آور وکاهنده التهاب مجاری تنفسی در برونشیت مصرف میگردد. {(خوراکی)کمکی}
* دراسهال شیرخواران جهت جایگزینی مایعات و آرامبخشی مصرف دارد. {(خوراکی)کمکی}
* در درمان پریود دردناک و اختلالات منجر به قطع پریود مصرف می‌گردد. {(خوراکی)کمکی}
* در مواردی که ترشح شیر کم می‌باشد تجویز می‌گردد. {(خوراکی)معادل}

تداخلات دارویی:
در مطالعات جانوری باعث کاهش ۵۰ % جذب سیپروفلوکساسین از روده می‌گردد.
مصرف در دوران بارداری:
بعلت اثرات قاعده آوری ممنوع می‌باشد.

مصرف در شیر دهی:
در دوره‌های کوتاه مدت از فرآورده‌های تغلیظ شده مجاز است.

موارد منع مصرف و احتیاط:
* در نوزادان مصرف فرآورده‌های تغلیظ شده ممنوع است.
* بعلت وجود استرگلEstergole که سرطانزا می‌باشد مصرف طولانی مدت حتماً زیر نظر پزشک انجام گیرد.
* در موارد نادری باعث بروز حساسیت پوستی وتنفسی میگردد.
● دیدگاه طب سنتی

رازیانه از نظر مزاج گرم و خشک است. خوردن دم کرده تخم رازیانه با پر سیاوشان و انجیر برای سرفه و تنگی نفس سودمند است.

حکیم رازی در کتاب من لایحضر الطبیب می فرماید: �جوشانده رازیانه به صورت غرغره اثر بسیار خوبی برای رفع درد گلو و گرفتگی صدا ایجاد می کند و خلط آور می باشد. همچنین دم کرده یک قاشق میوه نیم کوب در یک فنجان از این گیاه دارای اثر ضد نفخ و از بین برنده آسم و سرفه می باشد.

رازیانه آب چشم را بیرون می ریزد . و تاریکی چشم را از بین می برد .
رازیانه برای دفع سکسکه � ورم کبد � درد مفاصل � ورم روده � سرفه � ورم کیسه صفرا , امراض ریه مفید است . البته برای امراض ریه میتونید رازیانه رو با سیاه دانه دم کرد و سه روز پشت هم میل کنید .

رازیانه برای نفح معده هم بسیار موثر است که باز هم می تو نید رازیانه رو با زیره سیاه و بوی مادران و نعناع دم کرده و میل نمایید .

برای یبوست هم بهتره که رازیانه با شیرین بیان دم کرده و در مواقع لزوم میل نمایید .

رازیانه ضد سیاه سرفه و آسم است . و همین طور دم کرده رازیانه با نعناع و کشنیز تسکین دهنده قلب نیز � برای درد قولنج و زکام سینه بسیار موثر است .

▪ روش مصرف

برای سرفه و آسم، یک قاشق قهوه خوری میوه نیم کوب را در یک فنجان آب ریخته مدت ۱۰ دقیقه دم می کنند و سپس عسل به آن اضافه کرده و مصرف می نمایند.

▪ توجه:

از اسانس عصاره گیاهان آویشن و رازیانه داروهای متعدد ضد سرفه و خلط آور به وجود می آید.

طرز استفاده:
۱)دم کرده رازیانه : مقدر یک قاشق چایخوری رازیانه را کوبیده و در یک لیوان آب جوش بریزید و آنرا بمدت ۱۰ دقیقه دم کنید .

برای تهیه دم کرده یا چای رازیانه بایستی تخم آنرا کوبید و بعد کمتر از یک قاشق چایخوری از این کوبیده را در یک قوری آبجوش دم کرده و به مدت بیست دقیقه تا نیم ساعت صبر نمود تا خوب دم بکشد و حاصل را با کمی شکر یا بدون آن نوشید.
۲)شراب رازیانه : ۴۰ گرم رازیانه را در یک لیتر شراب بریزید و بمدت یک هفته بگذاریدب ماند سپس آنرا صاف کرده و در شیشه دربست نگهدری کنید .مقدر مصرف شراب رازیانه دو قاشق چایخوری بعد از غذا است .

۳)دم کرده برگ رازیانه : ۳۰ گرم برگ رازیانه را در یک لیتر آب جوش ریخته و بمدت ده دقیقه دم کنید . این دم کرده مقوی اعصاب بوده و هضم غذا را سریع می کند .

مضرات :
رازیانه چون گرم است بنابراین برای گرم مزاجها خوب نیست و اینگونه افراد باید آنرا با سکنجبین بخورند بطور زیاده روی در مصرف رازیانه معده راسست کرده و تشنج می آورد