اشنایی با گیاه آقطی سیاه انگور کولی و خواص داروئی آن

آقطی سیاه که خمان کبیر نیز نامیده می‌شود درختچه‌ای است که ارتفاع آن در نواحی مساعد به ۱۰ متر می‌رسد‌. این درختچه معمولاً در کنار جاده‌ها و حاشیه جنگل‌ها و در نواحی مرطوب و سایه‌دار می‌روید‌.
  برگ‌های آن سبز رنگ‌، بیضوی‌، دندانه‌دار‌، مرکب از ۵-۷ برگچه می‌باشد اگر برگ‌ها شکسته و مالش داده شود بوی بدی از آن متصاعد می‌شود‌. گل‌های آن سفید و خوشه‌ای است که در اواخر بهار ظاهر می‌شود‌. میوه آقطی سیاه گوشتی‌، ریز مانند انگور و به رنگ آبی سیر می‌باشد‌.

قسمت مورد استفاده این درختچه گل‌، برگ و پوست داخلی ساقه آن است‌. آقطی سیاه در ایران در نواحی آذربایجان و همدان می‌روید‌.

ترکیبات شیمیائی:
پوست این درختچه و برگ آن درای موادی مانند ساو بوسین Sambucine سامبو نیگرین Sambunigerine‌، کولین‌، سیکوتین Cicutine و مقدار کمی نیترات پتاسیم می‌باشد‌. ‌در گل‌های آن الدرین Elderine و مقدار کمی اسانس وجود دارد. میوه آقطی سیاه درای کریزان تمین Chrysanthemin‌، مواد قندی‌، اسانس‌، صمغ‌، اسید والزیانیک و اسید استیک می‌باشد.

خواص داروئی:
آقطی سیاه از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است‌. پوست ثانوی (‌داخلی‌) ساقه و ریشه آن از نظر طبی مؤثرترین قسمت‌های این گیاه است‌.

۱. در درمان رماتسم و درد مفاصل مؤثر است.
۲. ادرارآور است.
۳. ملین و ضد یبوست می‌باشد و بهترین دارو برای رفع یبوست در افراد سالخورده و کسانی است که انقباضات روده بزرگ در آنها ضعیف شده است‌.
۴. دم‌کرده برگ‌های خشک شده آن در رفع اسهال مؤثر است‌.
۵. برای برطرف کردن درد و التیام بواسیر‌، برگ‌های تازه این گیاه را له کرده و یا اینکه از آن پماد تهیه کنید و روی بواسیر دردناک بگذارید‌.
۶. درمان کننده استسقاء می‌باشد و آب اضافی را از بدن و از بین انساج خارج می‌سازد‌.
۷. برای از بین بردن خارش بدن‌، پوست ساقه آن را در روغن بجوشانید و سپس آن را صاف کرده و بگذارید سرد شود‌. این روغن را روی قسمت‌هائی که خارش دارد بزنید‌.
۸. برای جوشخوردن استخوان و مداوای شکستگی استخوان، از دم کرده ریشه این درختچه استفاده کنید.
۹. دم‌کرده گل‌های خشک شده آقطی سیاه درمان‌کننده گریپ‌، سرما‌خوردگی‌، بیماری‌های دستگاه تنفسی و نقرس می‌باشد‌.
۱۰. جوشانده گل‌های خشک شده این گیاه برای معالجه برونشیت و ذات‌الجنب مفید است‌.
۱۱. بخور گل‌های آقطی سیاه برای درمان بیماری‌های سل مفید بوده و اخلاط چسبناک را از گلو خارج می‌سازد‌.
۱۲. بیماری‌های کلیه و مجاری ادرار را درمان می‌کند‌.
۱۳. سنگ کلیه را خارج می‌سازد‌.
۱۴. شی رمادران شیرده را زیاد می‌کند‌.
۱۵. در درمان بیماری‌های صرع مفید است‌.
۱۶. جوشانده گل‌های خشک شده آقطی سیاه را به‌صورت کمپرس روی زخم‌های اگزما بگذارید اثر مطلوب خواهد داشت‌.
۱۷. خوردن میوه آقطی سیاه ‌و مالیدن آن به سر باعث سیاه شدن مو و تقویت مو می‌شود‌.
۱۸. جوشانده گل‌های آقطی سیاه را روی سوختگی‌ها بگذارید و کمپرس کنید اثر شفابخش دارد.
۱۹. برای از بین بردن ورم چشم می‌توان چشم را با جوشانده گل‌های این گیاه شستشو داد.
۲۰. جوشانده برک این درخت آفت درختان و سبزیجات را از بین می‌برد‌.
۲۱. اگر پوست حساس دارید برای شستن صورت یا پاک کررن آرایش از دم کرده آقطی سیاه استفاده کنید‌.
۲۲. برای شادابی پوست صورت از بین بردن لکه‌ها و کک و مک می‌توان از ماسک زیر استفاده کرد:
گل‌های خشک شده آقطی سیاه را دم کنید و مقدری پودر باقلای خشک را در ظرفی بریزید سپس دم‌کرده آقطی سیاه را روی آن ریخته و خمیری تهیه کنید‌. این خمیر را به‌صورت ماسک روی صورت بگذارید و پس از یک ربع ساعت بجوشانید این ماسک را هر روزه روی پوست خود بگذارید تا صورت را جوان و شاداب کند.

طرز استفاده:
۱) جوشانده: مقدار ۶۰ گرم پوست ساقه، برگ و یا میوه این درختچه را در یک لیتر آب ریخته و بگذارید آهسته بجوشد تا حجم آن به نصف برسد. سپس آن را صاف کنید.
۲) شراب آقطی سیاه: ۱۵۰ گرم پوست ساقه یا ریشه این گیاه را در یک لیتر آب شراب سفید ریخته و بگذارید به مدت ۱۵ روز بماند البته هر روز آنرا هم بزنید. پس از این مدت آن را صاف کرده و در شیشه در بسته نگهداری کنید. مقدار مصرف این شراب یک قاشق سوپخوری و سه بار در روز است.
۳) سرکه آقطی سیاه: ۱۰-۲۰ گرم برگ‌های خشک شده این درختچه را در یک لیتر سرکه ریخته و بگذارید تا مدت دو هفته بماند و هر روز آن را به‌هم بزنید‌. پس از این مدت آن را صاف کرده و در شیشه در بسته نگهداری کنید.
۴) دم‌کرده آقطی سیاه: مقدار ۱۰۰ گرم گل خشک شده این درختچه را در یک لیتر آبجوش ریخته و به مدت ۱۰ دقیقه دم کنید. از این دم‌کرده می‌توانید برای شستشوی زخم‌ها استفاده کنید‌.
۵) شیره یا آب میوه‌: میوه‌های رسیده آقطی سیاه را فشار داده تا شیره آن خارج شود‌. مقدار مصرف این شیره یک قاشق چایخوری مخلوط در یک لیوان آب می‌باشد‌.
۶) شراب آقطی سیاه‌: آب میوه را گرفته و با هم وزن آن قند مخلوط کنید. سپس این مخلوط را بجوشانید تا شربت غلیظی به‌دست آید.
مقدار مصرف این شربت یک قاشق غذا‌خوری قبل از هر غذا است.

مضرات:
استفاده زیاد از آقطی سیاه ممکن است باعث تهوع و همچنین ورم روده‌ها شود‌.
آقطی سیاه سرد است و بنابراین افراد سرد‌مزاج حتماً باید آن را با عسل بخورند‌.