آشنایی با خواص دارویی گیاهدانه ‌کتان

دانه ‌کتان (بزرگ) Flaxseed

دانة کتان (بزرگ) در سرتاسر جهان برای تأمین غذا، دارو و الیاف پارچه، تورهای صیادی و سایر فرآورده های مورد استفاده قرار گرفته است. مصریان باستان هزاران سال پیش به کشت و پرورش کتان (بزرگ) مبادرت می ورزیدند، و این گیاه امروزه در سراسر جهان یافت میشود.

کتان منبع غنی الیاف غذایی محسوب می شود که به کاهش میزان کلسترول کمک می کنند. روغن این گیاه در سلامتی قلب و عروق مؤثر است. مدتها پیش انسانها به فواید روغن این گیاه پی بردند، و از بذر آرد شده و آرد نشده آن به عنوان ملین استفاده می کردند. خاصیت ملین بودن روغن این گیاه مربوط به مواد لعاب دار موجود در آن است.

روغن کتاب حاوی اسیدهای چربی امگا- ۳ و همچنین اسیدهای امگا-۶ است. روغن این گیاه غنی ترین منبع اسیدهای چرب امگا-۳ در طبیعت است و حاوی بیشتر از دو برابر امگا-۳ موجود در روغنهای ماهی است و از نظر قیمت هر انس آن ارزانتر از انواع روغن ماهی است.

این گیاه سبب کاهش خطرات احتمالی تصلب شرایین نیز میشود. روغن گیاه مزبور همچنین دارای مواد مغذی گیاهی نظیر فتواستروژن است. این مواد شبه استروژنی طبیعی هستند که می توانند درد و ناراحتی ناشی از یائسگی را کاهش دهند.

معرفی گیاه

کتان نوعی گیاه سالانه است که در خاکهای مرطوب عمیق حاوی شن، گل و لای و خاک رس زیاد به خوبی رشد می کند. بذرهای موجود در این گیاه غنی از روغن کتان است که گاهی اوقات به آن روغن بزرک گفته میشود (توجه: روغن بزرک تجاری که معمولاً در بازسازی اسباب و اثاثیه مورد استفاده قرار می گیرد مصرف انسانی ندارد). سبوس بذر این گیاه از نظر لعاب غنی است. هم روغن بذر و هم لعاب موجود در آن دارای خواص غذایی و درمانی است.

ترکیبات گیاه

فرآورده های حاصله از کتان از بذرهای موجود در داخل آن تهیه میشود. بذرهای این گیاه حاوی روغنهای چربی به نام اسید آلفالینولنیک (ALA) و اسید لینولیک است. اسید آلفالینولنیک (ALA) در واقع همان روغن امگا-۳ موجود در کتان است. کتان همچنین حاوی سایر مواد مهمی نظیر �لیگنال ها� است که می تواند از بدن شما در قبال برخی از انواع سرطان مراقبت کند.

اشکال موجود

می توان چندین نوع فرآورده حاصله از کتان را از بازار و بذرهای رسیده، انواع کیکهای بزرک و رغن بزرک را مجموعاً از فروشگاههای مواد بهداشتی، غذایی خریداری کرد. این گیاه را می توان به شکل مایع (برای تهیه مواد غذایی) یا به صورت ژله های نرم به عنوان تقویت کننده و مکمل مواد غذایی تهیه کرد.

نحوه مصرف

اگر با افزایش میزان کلسترول، آنژین، فشار خون بالا و پسوریازیس، اگزما، آرتریت روماتیسمی یا بیماری تصلب شرایین چندگانه (MS) مواجه هستید، می توانید از فواید اضافه کردن روغن کتان به برنامه غذایی خودتان بهره مند شوید. روغن این گیاه سبب کاهش کلسترول لیپوپروتئین کم تراکم (یعنی کلسترول نامطلوب بدن) و سطح تری گلیسرید میشود.

تحقیقات به عمل آمده نشان می دهد که روغن کتان در مقابل حملات قلبی بیشتر از روغن کانولا یا روغن زیتون ایجاد مصونیت و مراقبت می کند. مصرف روغن کتان احتمال ابتلا به سرطان را کاهش می دهد. این بدان خاطر است که کتان حاوی غنی ترین منبع لیگنان است که در جلوگیری از بیماریهای قلبی-عروقی و سرطان نقش اساسی دارد.

تحقیقات اخیر مؤید این است که لیگنان موجود در کتان دارای اثرات مراقبتی طولانی مدت و کوتاه مت در مقابل سرطان روده است. برای حصول اطمینان از اینکه بدن شما هم اسیدهای چرب پروری و هم لیگنان لازم را از طریق برنامه غذایی دریافت می کند.

در جستجوی وجود روغن کتان بغنی از انواع لیگنان باشید. بهترین راه مصرف روغن کتان اضافه کردن آن به غذاهایی نظیر سالادها است. اما نباید از روغن مزبور برای پخت و پز استفاده کنید، چون گرما سبب نابودی اسیدهای چرب سالم در روغن کتان میشود.

اگر از تنگی نفس، التهاب معده (گاستریت) یا التهاب روده کوچک رنج می برید، اضافه کردن فرآورده های این گیاه را به غذاهای مختلف آزمایش کنید. دانه کتان منبع خوبی از لعاب است که به مثابة ملین عمل می کند. در صورتی که دانه کتان کوبیده شده، خرد شده یا آسیاب نشده استفاده می کنید، حتماً مایعات، به ویژه آب کافی مصرف کنید.

میزان مصرف

* یک قاشق غذایی دانه این گیاه به صورت کامل یا کوبیده شده (اما نه آسیاب شده) با ۱۵۰ میلی لیتر مایعات روزانه دو یا سه بار برای درمان التهاب معده و التهاب روده کوچک. دو یا سه قاشق غذاخوری بذرهای خرد نشده همراه با ۱۰ برابر آب به عنوان مسهل حجیم شونده.

* ضماد: ۱۰۰ گرم دانه خیس خورده در آب جوش به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه را صاف کنید و وسط دو لایه پنیر قرار دهید و استفاده کنید.

* دم کرده (مایعی که از طریق جوشاندن گیاه در آب تهیه میشود): ۱۵ گرم بذر خرد نشده خیس خورده در یک لیوان آب به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه.

* روغن کتان: یک قاشق غذاخوری روغن به طور روزانه به غذاهایی نظیر سالاد اضافه شود.

نکات احتیاطی

اگر مقدار مصرفی روغن کتان را رعایت کنید، با هیچگونه عارضه ای مواجه نخواهید شد. اما اگر میزان مصرف آن بالا باشد و آب کافی نخورید، ممکن است با ناراحتی داخلی مواجه شوید. اگر باردار یا شیرده هستید می توانید کتان بزرک و روغن کتان بزرک را به غذایتان اضافه کنید. اما اطمینان یابید که بیشتر از مقدار توصیه شده مصرف نکرده باشید و این موضوع را ابتدا با پزشک معالج خود مشورت کنید.

تداخل های احتمالی

از مصرف همزمان دانة کتان با سایر داروها یا تقویت کننده های غذایی اجتناب ورزید. کتان می تواند روند جذب سایر داروها، ویتامینها و مواد معدنی را کند کند. قبل از مصرف این گیاه در صورتی که دارویی را به طور مرتب استفاده می کنید (خواه به صورت نسخه تجویزی یا غیر تجویزی) با پزشک معالج خود مشورت کنید